Source: Unsplash, Nilotpal Kalita

Het wordt steeds duidelijker: we moeten bouwen aan een eerlijke en rechtvaardige wereld. Daarom vieren de Verenigde Naties elk jaar op 20 februari de World Day of Social Justice. Voor die gelegenheid lijsten we graag vier redenen op waarom een plantaardige levensstijl een impactvolle kans is om rechtvaardigheid te bevorderen in de landbouwsector en ver daarbuiten.

1. Een plantaardige levensstijl draagt toe aan ecologische rechtvaardigheid

Mensen die sociaal, economisch, politiek of op een andere manier gemarginaliseerd zijn, worden disproportioneel getroffen door klimaatsverandering en milieuvervuiling. Dierlijke landbouw speelt daar een grote rol in.^[1]IPCC (2014): Summary for policymakers. In: Climate Change 2014: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Part A: Global and Sectoral Aspects. Contribution of Working Group II to the Fifth Assessment … Continue reading Kwetsbare bevolkingsgroepen wonen vaak dichter bij grote vervuilingsbronnen, zoals bijvoorbeeld stallen voor intensieve veehouderij. Een bekend voorbeeld hiervan is de staat North Carolina in de Verenigde Staten, dat bekend staat voor zijn grote hoeveelheid varkensboerderijen. Sinds de jaren ’90 zijn er studies die aantonen dat deze grootschalige bedrijven voornamelijk geconcentreerd zijn in gebieden waar veel Afro-Amerikanen, Native Americans en mensen van kleur wonen.^[2]Wing, S., G. Grant, M. Green & C. Stewart (1996): Community based collaboration for environmental justice: South-East Halifax environmental reawakening. Environment and Urbanisation, 8(2), 129 … Continue reading ^[3]United States Environmental Protection Agency (2017): Letter of concern to William G. Ross Jr. Available at: … Continue reading De hoeveelheid afval dat deze boerderijen produceren, vervuilt de lucht, het water en de grond in de omgeving en brengt vaak ook de gezondheid van deze minderheidsgroepen in gevaar.^[4]Mirabelli, M. C., S. Wing, S. W. Marshall, et al. (2006): Race, Poverty, and Potential Exposure of Middle-School Students to Air Emissions from Confined Swine Feeding Operations. Environmental Health … Continue reading

Door te kiezen voor een plantaardige levensstijl en voedselsysteem, kunnen we deze gevolgen vermijden. Dierlijke producten zijn verantwoordelijk voor ongeveer 20% van de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd,^[5]Xu, X., P. Sharma, S. Shu, et al. (2021): Global greenhouse gas emissions from animal-based foods are twice those of plant-based foods. Nature Food 2(9), 724–732 terwijl veehouderij verantwoordelijk is voor ongeveer 32% van alle methaanuitstoot veroorzaakt door de mens. Methaan is een gas dat veel schadelijker is dan CO₂.^[6]United Nations Environment Programme and Climate and Clean Air Coalition (2021): Global Methane Assessment: Benefits and Costs of Mitigating Methane Emissions. Nairobi: United Nations Environment … Continue reading Plantaardige producten anderzijds, hebben een veel lagere ecologische impact.^[7]Xu, X., P. Sharma, S. Shu, et al. (2021): Global greenhouse gas emissions from animal-based foods are twice those of plant-based foods. Nature Food 2(9), 724–732. Volgens schattingen zou een omschakeling naar een meer plantaardige levensstijl de uitstoot van landbouw in hoge-inkomenslanden 61% kunnen verlagen.^[8]Sun, Z., L. Scherer, A. Tukker, et al. (2022): Dietary change in high-income nations alone can lead to substantial double climate dividend. Nature Food 3(1), 29–37. doi:10.1038/s43016-021-00431-5 Plantaardig eten helpt dus niet enkel de planeet, maar ook de mensen die lijden onder de gevolgen van de vernietiging ervan.

2. Een plantaardige levensstijl gaat ontbossing tegen

Dierlijke landbouw draagt niet alleen enorm bij aan de uitstoot van broeikasgassen, het zorgt ook voor veel ontbossing, wat een negatieve impact heeft op de lokale samenlevingen. Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties zorgde landbouwuitbreiding voor bijna 90% van de globale ontbossing tussen 2000 en 2018.^[9]FAO (2021): COP26: Agricultural expansion drives almost 90 percent of global deforestation. Available at: … Continue reading Veel daarvan kan worden toegeschreven aan veehouderij, dat ongeveer 83% van de wereldwijde landbouwgrond gebruikt. Dat is een gebied dat bijna even groot is als Noord- en Zuid-Amerika samen.^[10]Poore, J. & T. Nemecek (2018): Reducing food’s environmental impacts through producers and consumers. Science 360(6392), 987–992. doi:10.1126/science.aaq0216 Verder wordt bijna 70% van het ontboste gebied in het Amazonewoud, het grootste nog bestaande tropisch regenwoud ter wereld, gebruikt voor het houden van vee.^[11]Cerri, C. E. P., C. C. Cerri, S. M. F. Maia, et al. (2018): Reducing Amazon Deforestation through Agricultural Intensification in the Cerrado for Advancing Food Security and Mitigating Climate … Continue reading

Naast de enorme schade dat ontbossing toebrengt aan de biodiversiteit, heeft het ook nog grote gevolgen voor de lokale, vaak inheemse, bevolking die afhankelijk zijn van de bossen om te overleven. Voor deze mensen zorgt de vernietiging van de bossen ervoor dat ze verplicht zijn te verhuizen naar andere gebieden. Dat zorgt er op zijn beurt voor dat ze geen toegang meer hebben tot levensnoodzakelijke materialen en eten, maar ook hun land, hun cultureel erfgoed en hun tradities. Het Gran Chaco-woud, bijvoorbeeld, is het tweede grootste bos in Zuid-Amerika. Er wonen ongeveer 35 inheemse bevolkingsgroepen, waarvan velen nog hun traditionele jager-verzamelaar-levensstijl volgen. Ontbossing voor landbouw heeft veel van hen uit hun huizen gedreven en ze nog kwetsbaarder gemaakt.^[12]Ceurstemont, S. (2022): Deforestation cuts through community as well as biodiversity. Available at … Continue reading

3. Een plantaardige levensstijl vermindert de kans op zoönosen en antibioticaresistentie

Ontbossing ligt ook aan de basis van een belangrijke bedreiging voor de volksgezondheid die gelinkt wordt aan industriële veeteelt: zoönotische ziekten. Een zoönose is een infectiezieke die wordt doorgegeven van niet-menselijke dieren aan mensen. Bekende voorbeelden daarvan zijn HIV en de varkensgriep, en steeds meer bewijs suggereert dat ook het COVID-19 virus ontstaan is bij niet-menselijke dieren. Volgens schattingen zijn 75% van alle nieuwe opkomende infectieziektes en 60% van de infectieziektes bij mensen zoönosen, die elk jaar 2.5 miljard ziektegevallen en 2.7 miljoen sterftegevallen veroorzaken.^[13]Centers for Disease Control and Prevention [CDC] (2019): Prioritizing and Preventing Deadly Zoonotic Diseases. CDC – Centers for Disease Control and Prevention. Available at … Continue reading

De verwoestende gevolgen van uitbraken van dergelijke ziekten worden vaak onevenredig zwaar gedragen door gemarginaliseerde gemeenschappen. Een studie uit 2020 heeft aangetoond dat in het VK, bijna alle etnische minderheden meer risico liepen om te sterven aan COVID-19 dan de witte Britse bevolking.^[14]Platt, L. & R. Warwick (2020): Are some ethnic groups more vulnerable to Covid-19 than others? IFS Deaton Review, The Institute for Fiscal Studies. Een van de redenen hiervoor is dat minderheidsgroepen veel vaker in de gezondheids- en sociale zorgsector werkten, en sowieso al vaker last hebben van een slechte gezondheid. Gelijkaardige resultaten kwamen ook uit studies uit andere landen, zoals de Verenigde Staten.^[15]CDC (2022): Risk for COVID-19 Infection, Hospitalization, and Death by Race/Ethnicity. Available at … Continue reading

Intensieve veeteelt is een grote drijfveer van een risico op zoönosen. Eerst en vooral, zoals hierboven al vermeld, is veeteelt een hoofdoorzaak van wereldwijde ontbossing. Dit zorgt ervoor dat de natuurlijke habitat van wilde dieren enorm wordt verkleind, waardoor ze in stedelijke gebieden terechtkomen. Zo komen ze vaker in contact met mensen, en loopt het risico op ziekteoverdracht tussen verschillende diersoorten op.

Verder creëert intensieve veeteelt een natuurlijke voedingsbodem voor het ontstaan van infectieziekten: dieren zitten dicht op elkaar gepakt, de omstandigheden zijn onhygiënisch en het immuunsysteem van de dieren is verzwakt door stress en verwondingen.^[16]Brozek, W. & C. Falkenberg (2021): Industrial Animal Farming and Zoonotic Risk: COVID-19 as a Gateway to Sustainable Change? A Scoping Study. Sustainability, 13(16), … Continue reading Deze situatie wordt verergerd door de toenemende antimicrobiële resistentie, waarbij dierlijke landbouw een belangrijke drijvende kracht is. Meer dan 70% van alle antibiotica wereldwijd wordt gebruikt op dieren in intensieve veehouderij.^[17]Ritchie, H. (2017): How do we reduce antibiotic resistance from livestock? Our World in Data. Available at https://ourworldindata.org/antibiotic-resistance-from-livestock. Accessed: 10.02.2023 Door dierlijke producten te consumeren, went ons lichaam aan deze medicijnen en lopen we risico om immuun te worden voor hun beschermende eigenschappen wanneer we ze nodig hebben.

4. Een plantaardige levensstijl vermijdt slechte werkomgevingen in slachthuizen

Tenslotte vermijdt een plantaardige levensstijl ook de schadelijke bijwerkingen van de vleesverwerkingsindustrie. Het slachten en verwerken van niet-menselijke dieren is onvermijdbaar als mensen vleesproducten eten. Naast de niet-menselijke dieren die afzien in deze omstandigheden, weegt dit geïndustrialiseerd proces ook zwaar door op de mensen die in de slachthuizen werken.

Vleesverwerking is niet alleen zwaar en repetitief fysiek werk dat ernstige verwondingen kan veroorzaken, het zorgt ook voor zware psychologische druk. De gevolgen van vleesverwerking voor de gezondheid zijn nog niet genoeg onderzocht, maar steeds meer bewijs toont aan dat mentale gezondheidsproblemen vaker voorkomen bij slachthuismedewerkers. Een literatuurstudie uit 2021 vond belangrijk bewijs voor hogere percentages van depressie, angst en psychose, en medewerkers gaven ook aan dat ze hoge stressniveaus en symptomen van trauma ervaren.^[18]Slade, J. & E. Alleyne (2021): The Psychological Impact of Slaughterhouse Employment: A Systematic Literature Review. Trauma, Violence, & Abuse, 0(0).

In veel landen maken slachthuisarbeiders vaak ook deel uit van socio-economische en raciale minderheidsgroepen, wat er voor zorgt dat ze nog meer kwetsbaar zijn voor de gevaren van zoönotische ziekten, zoals hierboven vermeld. Zo werden slachthuizen die open bleven tijdens de coronapandemie vaak infectiehotspots, die arbeiders en gemeenschappen in gevaar brachten.^[19]van der Zee, B., T. Levitt & E. McSweeney (2020): ‘Chaotic and crazy’: meat plants around the world struggle with virus outbreaks. The Guardian, 11 May. Available at: … Continue reading

Een plantaardige levensstijl is verre van ethisch en ecologisch perfect en het is belangrijk om te onthouden dat ook het telen van groenten, fruit, noten en peulvruchten op een onethische manier kan gebeuren. Maar, door onze consumptie van dierlijke producten te verminderen, kunnen we veel van de sociale onrechtvaardigheden die een essentieel onderdeel vormen van de geïndustrialiseerde veelteelt verminderen of vermijden. Uiteindelijk is een plantaardige levensstijl een impactvolle manier om te werken aan een wereld die gezonder, eerlijker en duurzamer is.