Pro Gezondheid
Schoolmelkpetitie FAQ: De meest gestelde vragen over plantaardige melk
Je hebt vast onze schoolmelkpetitie wel zien langskomen, waarin we de EU oproepen om ook plantaardige melk toe te voegen aan de EU-regeling voor schoolmelk, -groente en -fruit. Wij geloven dat het toevoegen van plantaardige melk op het menu voordeel oplevert op het gebied van klimaat, dierenwelzijn en inclusie op scholen.
Misschien zit je met vragen over plantaardige melk. Is het wel gezond? Wat is de klimaatimpact van de soja in sojamelk? En hoe zit het met melk en kinderen in de groei?
Wij zetten de antwoorden op de meest gestelde vragen voor je op een rij:
Wat levert plantaardige melk aan voedingsstoffen?
Plantaardige melk kan een goede leverancier van voedingsstoffen zijn. Vooral sojamelk bevat dezelfde hoeveelheid eiwitten als koemelk; ongeveer 3 gram per 100 ml. Omdat veel producenten sojamelk verrijken met calcium en andere vitamines, zoals B12, B2 en D, zien veel diëtisten het wat voedingswaarde betreft als een goed alternatief voor koemelk.[1]Mäkinen O. E., Wanhalinna V., Zannini E. et al. (2016): Foods for Special Dietary Needs: Non-dairy Plant-based Milk Substitutes and Fermented Dairy-type Products. Crit Rev Food Sci Nutr. 56, … Continue reading
De meeste plantaardige melk heeft een hoog gehalte aan onverzadigde vetzuren, die goed zijn voor het hart. Soja bevat weinig verzadigde vetzuren en veel onverzadigde vetzuren. Vooral hennepmelk is rijk aan enkelvoudig en meervoudig onverzadigde vetzuren. Net als erwtenmelk en lijnzaadmelk is het ook een goede bron van omega-3.
Vrij van cholesterol
Wat het basisingrediënt ook is, en of het product nu wel of niet verrijkt is met micronutriënten, geen enkele plantaardige melk bevat lactose of cholesterol. Meerdere wetenschappelijke publicaties bevestigen dat haver zelfs cholesterolverlagende eigenschappen heeft en er zijn studies die erop wijzen dat hetzelfde geldt voor havermelk.[2]Rasane, P., A. Jha, L. Sabikhi, et al. (2015): Nutritional advantages of oats and opportunities for its processing as value added foods – a review. J Food Sci Technol. 52, p.662–675 [3]Onning, G., A. Wallmark, M. Persson, et al. (1999): Consumption of oat milk for 5 weeks lowers serum cholesterol and LDL cholesterol in free-living men with moderate hypercholesterolemia. Ann. Nutr. … Continue reading [4]Onning, G., B. Akesson, R. Oste, et al. (1998): Effects of consumption of oat milk, soya milk, or cow’s milk on plasma lipids and antioxidative capacity in healthy subjects. Ann. Nutr. Metab. 42, … Continue reading
Valt plantaardige melk onder bewerkt voedsel?
Net als dierlijke zuivel is plantaardige melk uit de winkel licht bewerkt. ProVeg staat volledig achter dit idee. Aan plantaardige zuivel worden vaak ingrediënten als vitamines en mineralen, en kleine hoeveelheden olie, suiker, smaakmakers en stabilisatoren toegevoegd, om de smaak en voedingswaarde zo veel mogelijk overeen te laten komen met die van koemelk. Ook wordt het product – net als bij koemelk – verhit en homogeen gemaakt. Deze bewerkingen zijn veilig en verhogen de kwaliteit. Het eindresultaat is een voedzaam product.
Is het drinken van koemelk niet de beste manier om calcium binnen te krijgen?
Een aantal van de beste calciumbronnen die onze planeet te bieden heeft zijn groenten, zoals broccoli, Chinese kool en boerenkool. Aan verrijkte plantaardige melk wordt net zoveel calcium toegevoegd als in koemelk zit. Let dus op dat je verrijkte plantaardige melk neemt, zodat je meer dan genoeg calcium binnenkrijgt als je (vaker) plantaardig eet.
Een vaak gehoord argument vóór het drinken van koemelk is dat kinderen deze “natuurlijke” calciumbron nodig hebben voor hun groei en het ontwikkelen van sterke botten. Maar wat vaak over het hoofd wordt gezien, is dat koeien calciumsupplementen krijgen om ons te kunnen voorzien van de grote hoeveelheid melk die we consumeren. Dit krijgen ze via verrijkt voer en zorgt uiteindelijk voor melk met een hoger calciumgehalte dan wij als mensen feitelijk nodig hebben. Voor een mens is ongeveer 1 gram calcium per dag genoeg, maar voor een koe is dat tussen de 100 en 300 gram, afhankelijk van of ze melk geeft of niet. Binnen de industriële veehouderij zijn supplementen de enige manier om in die behoefte te voorzien.
Bevat plantaardige melk veel suiker?
Aan sommige plantaardige dranken wordt suiker toegevoegd. Dat ongezoete plantaardige melk gezonder is, spreekt voor zich. Check daarom de verpakking om te zien of een product niet te veel suiker bevat. Havermelk is gemiddeld zoeter dan andere soorten plantaardige melk (zo’n 4%). Dat komt doordat haver van nature suikers bevat. Aan de meeste havermelk zijn echter geen extra suikers toegevoegd. Zelfs in gezoete soja- en amandelmelk zit vaak minder suiker dan in koemelk.
Wat zeggen landelijke voedingsrichtlijnen over plantaardige melk?
In landen over de hele wereld is plantaardige melk het meest aangeraden alternatief voor mensen met een lactose-intolerantie of koemelkallergie, en voor mensen die plantaardig eten. Sojadrink met toegevoegde calcium en vitamine B12 staat in de Schijf van Vijf van het Nederlandse Voedingscentrum.
In totaal 23 landen hebben plantaardige melk als koemelk-alternatief opgenomen in hun voedingsrichtlijnen, waaronder Zweden, Finland, de Verenigde Staten, Canada, India, het Verenigd Koninkrijk, Australië en Nieuw-Zeeland.
Voor wie is het belangrijk om ook calciumrijke plantaardige melk te kunnen drinken dankzij de Europese schoolmelkregeling?
Kinderen met een lactose-intolerantie
Sommige mensen drinken liever plantaardige melk omdat hun lichaam moeite heeft met het afbreken van lactose, een suiker die voorkomt in koemelk. Wereldwijd is ongeveer 68% van de mensen lactose-intolerant.[5]Storhaug, C. L., S. K. Fosse & L. T. Fadnes (2017): Country, regional, and global estimates for lactose malabsorption in adults: a systematic review and meta-analysis. The Lancet Gastroenterology … Continue reading Hoewel er al lactosevrije koemelk wordt aangeboden op scholen, is het nog steeds belangrijk dat kinderen óók de optie hebben om plantaardige melk te drinken tijdens de pauze. Ook is het van belang om te beseffen dat de meeste mensen van Inheems-Amerikaanse, Aziatische en Afrikaanse afkomst lactose-intolerant zijn.[6]US National Library of Medicine National Institutes of Health (2015): Lactose Intolerance in Adults: Biological Mechanism and Dietary Management. available at: … Continue reading [7]https://www.thelancet.com/journals/langas/article/PIIS2468-1253(17)30154-1/fulltext Het toevoegen van plantaardige melk aan de schoolmelkregeling draagt dus ook bij aan meer inclusie op scholen.
Kinderen met een koemelkallergie
Het hebben van een koemelkallergie kan zowel milde als levensbedreigende gevolgen hebben. Koemelkallergie is de meest voorkomende voedselallergie bij baby’s en kinderen. Het is een reactie van het immuunsysteem als gevolg van een overgevoeligheid voor bepaalde eiwitten in koemelk: bèta-lactoglobuline en caseïne.[8]Knopfler, M. (2016): How Compatible is Cow’s Milk with the Human Immune System? The Science Journal of the Lander College of Arts and Sciences. Vol. 9. No. 2. p. 182- 190 [9]Bahna, S. L. (2002): Cow’s milk allergy versus cow milk intolerance. Ann. Allergy Asthma Immunol. 89, p.56–60 [10]FAO (2013): Milk and dairy products in human nutrition. available at: http://www.fao.org/docrep/018/i3396e/i3396e. pdf [18.01.2019] Plantaardige melk is een goed alternatief voor kinderen met een koemelkallergie.
Iedereen met zorgen over het klimaat
Veel jonge mensen zijn zich bewust van de urgente klimaatcrisis waarin we ons bevinden en de noodzaak die te stoppen. De Voedsel- en Landbouworganisatie (Food and Agriculture Organisation) van de Verenigde Naties noemt de veehouderij – en vooral houderijen voor koeien voor zuivel en rundvlees – een belangrijke veroorzaker van klimaatverandering.[11]Gerber, P., H. Steinfeld, B. Henderson, et al. (2013): Tackling climate change through livestock: a global assessment of emissions and mitigation opportunities. FAO, Rome
Vergeleken met de verschillende soorten plantaardige melk, heeft koemelk de grootste milieu-impact. Bij de productie van koemelk worden meer broeikasgassen uitgestoten en wordt meer land en meer water gebruikt dan voor de productie van plantaardige melk. Voor een liter koemelk wordt bijvoorbeeld 22 keer meer water benut en ongeveer 12 keer meer land dan voor sojamelk. Daarnaast stoot koemelk drie keer zo veel broeikasgassen uit. Andere soorten plantaardige melk, zoals melk op basis van haver of rijst, scoren even goed op duurzaamheid als sojamelk.[12]ProVeg e.V. (2019): Plant Milk Report. Berlin. Available at: https://proveg.com/wp-content/uploads/2019/10/PV_Plant_Milk_Report_281019-1.pdf [21/07/21].
Wat is de link tussen plantaardige melk en dierenwelzijn?
Het is vrij van dierenleed
Dierenwelzijn is een steeds belangrijker onderwerp voor veel Europeanen.[13]The Rise of Vegan and Vegetarian Food | Market Research Report | Euromonitor Vandaag de dag in Nederland, fokken industriële melkveebedrijven koeien die extreem veel melk kunnen produceren. Die hoge melkproductie heeft ernstige gevolgen voor het welzijn van de koeien. Dieren met een hogere productie hebben bijvoorbeeld vaker stofwisselingsproblemen, zoals slepende melkziekte.[14]A. Velthuis, H. Klerx, W. Hanekamp, E. Smolders (1988): Risicofactoren voor stofwisselingsaandoeningen, Praktijkonderzoek Rundvee, Schapen en Paarden (PR), Publicatie 127 https://edepot.wur.nl/33997 Waar sommige koeien zo’n 120 dagen per jaar buiten in de wei lopen, zien anderen nooit daglicht. En hoewel er de laatste jaren meer aandacht is voor koeienwelzijn, hebben veel stallen nog gladde en harde vloeren, een slechte luchtkwaliteit en onvoldoende loopruimte. Steeds meer jonge mensen en kinderen zijn zich bewust van dit dierenleed binnen de zuivelindustrie. Door plantaardige melk beschikbaar te maken op school kunnen leerlingen kiezen voor melk die geen negatieve impact heeft op het welzijn van dieren.
Moedermelk
Net als andere zoogdieren, produceren koeien alleen melk nadat ze een jong hebben gekregen. Om die productie continu te houden, worden koeien op zuivelboerderijen elk jaar dwangmatig zwanger gemaakt. Net als bij mensen duurt de zwangerschap van een koe negen maanden. Net geboren kalfjes worden bij de moeder weggehaald; de melk is immers bedoeld voor menselijke consumptie. Die scheiding is traumatisch voor zowel de moeder als haar kalf. Zes tot acht weken na de bevalling wordt ze opnieuw zwanger gemaakt. Meer over dit onderwerp kun je lezen in dit artikel.
Hoe zit het met babyvoeding? Is plantaardige melk ook geschikt voor baby’s en peuters?
Liever borstvoeding
Zowel koemelk als plantaardige melk is ongeschikt als voeding voor baby’s. In hun eerste jaar moeten baby’s moedermelk krijgen, of speciale zuigelingenvoeding. Daar willen we wel bij vermelden dat er ook volwaardige plantaardige zuigelingenvoeding bestaat, die goed is voor de ontwikkeling van een kind.[15]Sethi S., Tyagi S. K., Anurag R. K. (2016): Plant-based milk alternatives an emerging segment of functional beverages: a review. J Food Sci Technol. 53, p.3408–3423 Met uitzondering van rijstmelk (vanwege het arsenicumgehalte in rijst) is alle plantaardige melk veilig om te drinken voor jonge kinderen.
Formule 1
Onderzoek wijst uit dat amandelmelk een goede optie kan zijn voor kinderen met een allergie of overgevoeligheid voor dierlijke melk.[16]Cuppari, C., S. Manti, A. Salpietro, et al. (2015): Almond milk: A potential therapeutic weapon against cow’s milk protein allergy. J. Biol. Regul. Homeost. Agents. 29, p.8–12 [17]Salpietro, C. D., S. Gangemi, S. Briuglia, et al. (2005): The almond milk: a new approach to the management of cowmilk allergy/intolerance in infants. Minerva Pediatr. 57, p.173–180 Een onderzoek onder 52 baby’s met een koemelkallergie, -intolerantie, of beiden, liet zien dat zuigelingenvoeding op basis van amandelmelk beter verteerd werd dan de reguliere zuigelingenmelk (op basis van gehydroliseerde koemelkeiwitten of soja). De groei van de kinderen uit de verschillende groepen ging gelijk op. De Amerikaanse Academy of Nutrition and Dietetics raadt verrijkte amandelmelk dan ook aan als een goed alternatief voor kinderen die geen koemelk willen of kunnen drinken. Omdat ingrediënten per merk verschillen, is het belangrijk om altijd de informatie op de verpakking te checken voor je een product koopt. Kies als het kan voor een variant met een goede hoeveelheid calcium, eiwitten en vitamine B12 en D.[18]Academy of Nutrition and Dietetics (2017):Dairy Alternatives for Kids Who Won’t – or Can’t – Drink Milk. Available at: … Continue reading
Kan ik ook biologische plantaardige melk kopen?
Jazeker, ook plantaardige melk is te koop in bio-variant. Wetgeving vanuit de Europese Unie bepaalt welke plantaardige melk “biologisch” mag heten. Als er vitamines en mineralen zijn toegevoegd aan een product, mag het in de meeste gevallen niet gelabeld worden als ‘biologisch’. Dat betekent niet dat verrijkte plantaardige melk minder gezond is. In tegendeel, het maakt verrijkte plantaardige melk een goede bron van calcium en een gezond alternatief voor koemelk.
References
| ↑1 | Mäkinen O. E., Wanhalinna V., Zannini E. et al. (2016): Foods for Special Dietary Needs: Non-dairy Plant-based Milk Substitutes and Fermented Dairy-type Products. Crit Rev Food Sci Nutr. 56, p.339–349 |
|---|---|
| ↑2 | Rasane, P., A. Jha, L. Sabikhi, et al. (2015): Nutritional advantages of oats and opportunities for its processing as value added foods – a review. J Food Sci Technol. 52, p.662–675 |
| ↑3 | Onning, G., A. Wallmark, M. Persson, et al. (1999): Consumption of oat milk for 5 weeks lowers serum cholesterol and LDL cholesterol in free-living men with moderate hypercholesterolemia. Ann. Nutr. Metab. 43, p.301–309 |
| ↑4 | Onning, G., B. Akesson, R. Oste, et al. (1998): Effects of consumption of oat milk, soya milk, or cow’s milk on plasma lipids and antioxidative capacity in healthy subjects. Ann. Nutr. Metab. 42, p.211–220 |
| ↑5 | Storhaug, C. L., S. K. Fosse & L. T. Fadnes (2017): Country, regional, and global estimates for lactose malabsorption in adults: a systematic review and meta-analysis. The Lancet Gastroenterology & Hepatology 2(10), 738–746. Doi:10.1016/S2468-1253(17)30154-1 |
| ↑6 | US National Library of Medicine National Institutes of Health (2015): Lactose Intolerance in Adults: Biological Mechanism and Dietary Management. available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4586575/ [18.06.2019] |
| ↑7 | https://www.thelancet.com/journals/langas/article/PIIS2468-1253(17)30154-1/fulltext |
| ↑8 | Knopfler, M. (2016): How Compatible is Cow’s Milk with the Human Immune System? The Science Journal of the Lander College of Arts and Sciences. Vol. 9. No. 2. p. 182- 190 |
| ↑9 | Bahna, S. L. (2002): Cow’s milk allergy versus cow milk intolerance. Ann. Allergy Asthma Immunol. 89, p.56–60 |
| ↑10 | FAO (2013): Milk and dairy products in human nutrition. available at: http://www.fao.org/docrep/018/i3396e/i3396e. pdf [18.01.2019] |
| ↑11 | Gerber, P., H. Steinfeld, B. Henderson, et al. (2013): Tackling climate change through livestock: a global assessment of emissions and mitigation opportunities. FAO, Rome |
| ↑12 | ProVeg e.V. (2019): Plant Milk Report. Berlin. Available at: https://proveg.com/wp-content/uploads/2019/10/PV_Plant_Milk_Report_281019-1.pdf [21/07/21]. |
| ↑13 | The Rise of Vegan and Vegetarian Food | Market Research Report | Euromonitor |
| ↑14 | A. Velthuis, H. Klerx, W. Hanekamp, E. Smolders (1988): Risicofactoren voor stofwisselingsaandoeningen, Praktijkonderzoek Rundvee, Schapen en Paarden (PR), Publicatie 127 https://edepot.wur.nl/33997 |
| ↑15 | Sethi S., Tyagi S. K., Anurag R. K. (2016): Plant-based milk alternatives an emerging segment of functional beverages: a review. J Food Sci Technol. 53, p.3408–3423 |
| ↑16 | Cuppari, C., S. Manti, A. Salpietro, et al. (2015): Almond milk: A potential therapeutic weapon against cow’s milk protein allergy. J. Biol. Regul. Homeost. Agents. 29, p.8–12 |
| ↑17 | Salpietro, C. D., S. Gangemi, S. Briuglia, et al. (2005): The almond milk: a new approach to the management of cowmilk allergy/intolerance in infants. Minerva Pediatr. 57, p.173–180 |
| ↑18 | Academy of Nutrition and Dietetics (2017):Dairy Alternatives for Kids Who Won’t – or Can’t – Drink Milk. Available at: https://www.eatright.org/food/nutrition/dietary-guidelines-and-myplate/dairy-alternatives-for-kids-who-wont-orcant-drink-milk [09.04.2019] |
