W obliczu kryzysu ekologicznego, mięso hodowane komórkowo i rolnictwo komórkowe mogą okazać się kluczowymi rozwiązaniami na rosnące zapotrzebowanie na pożywienie, przy jednoczesnym ograniczeniu zużycia zasobów naturalnych i mniejszym śladzie środowiskowym. Sukces pierwszych ogólnodostępnych produktów może sprawić,że mięso hodowane komórkowo będzie stanowiło znaczny udział w sprzedaży mięsa na świecie w przyszłości.

Czym jest mięso hodowane komórkowo i rolnictwo komórkowe? 

Mięso hodowane komórkowo to mięso produkowane z komórek pobranych od zwierząt, ale hodowane poza zwierzęciem. Posiada zbliżone właściwości sensoryczne i odżywcze jak tradycyjne mięso. Pod pojęciem “rolnictwa komórkowego” kryją się również inne produkty, które mogą zostać stworzone za pomocą tej technologii, m.in. mleko, jajka, skóra, jedwab.

Cel rolnictwa komórkowego

Rolnictwo komórkowe ma na celu zapewnienie konsumentom produktów pochodzenia zwierzęcego, które znają i lubią, o podobnych właściwościach sensorycznych, mniej niszczycielskim wpływie na środowisko i lepszym dobrostanie zwierząt.

 

Dobre dla środowiska

W porównaniu z tradycyjną produkcją mięsa, mięso hodowane komórkowo mogłoby znacznie ograniczyć emisje gazów cieplarnianych, zużycie wody i wykorzystanie gruntów.

W badaniu “Climate Impacts of Cultured Meat and Beef Cattle study”, przeprowadzonym przez Frontiers in Sustainable Food Systems, stwierdzono, że wpływ mięsa hodowanego komórkowo na klimat jest różny, w zależności od “dostępności dekarbonizowanej produkcji energii i konkretnych systemów produkcji, które są realizowane”.^[1]Tuomisto, H. L. & M. J. Teixeira de Mattos (2011): Environmental Impacts of Cultured Meat Production. Environ. Sci. Technol. 45, p.6117–6123 https://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/es200130u Badania przeprowadzone w celu oceny wpływu na środowisko wykazują zmienne wyniki i opierają się na założeniach, które prawdopodobnie zmienią się wraz z rodzajem produkowanego mięsa, używanym sprzętem, składnikami odżywczymi do karmienia komórek itp. Poszczególne części procesu powinny być zoptymalizowane pod względem czasu i postępu technologicznego. 

Jedna z głównych korzyści, uwolnione obszary lądowe, mogłaby służyć do wytwarzania energii odnawialnej (wiatr, energia słoneczna i inne) lub sekwestracji CO2, a także być wykorzystywana do ponownego zalesiania i ochrony różnorodności biologicznej. W procesach rolnictwa komórkowego unika się odpadów zwierzęcych i pestycydów stosowanych w rolnictwie zwierzęcym, co może potencjalnie prowadzić do zmniejszenia zanieczyszczenia gleby, martwych stref oceanów, zanieczyszczenia wód podziemnych i zakwitów alg. Lokalne zakłady produkcji doprowadzą również do zmniejszenia zanieczyszczenia związanego z transportem lądowym i morskim. Korzyści dla planety płynące z produkcji mięsa hodowanego komórkowo są zachęcające i powinny ulec poprawie wraz z postępami poczynionymi w tej dziedzinie.

Dobre dla oceanów

Produkcja ryb i owoców morza hodowanych komórkowo nie wymaga destrukcyjnych technik połowowych, takich jak połowy włokiem dennym. W związku z tym żaden przyłów ani niepożądane gatunki wodne, takie jak delfiny czy żółwie, nie są zabijane. Przejście na produkty hodowane komórkowo pochodzenia morskiego na skalę światową oznaczałoby, że negatywne skutki akwakultury już by nie występowały (chociaż minie sporo lat, zanim wpływ obecnych praktyk rybołówstwa przemysłowego zaniknie). Takie negatywne skutki obejmują gromadzenie się substancji odżywczych i ścieków, rozprzestrzenianie się chorób na populacje dzikich ryb, wpływ leków na ekosystemy morskie oraz uciekinierzy z masowych hodowli ryb konkurujący o pożywienie z rodzimymi gatunkami. 

Dobre dla zwierząt

Rolnictwo komórkowe stanowi ważny krok w kierunku drastycznej poprawy dobrostanu zwierząt, ponieważ nie byłoby potrzeby zabijania zwierząt. Jedna próbka komórkowa może wytworzyć do 10.000 kg hodowanego mięsa. W ten sposób teoretycznie tylko 150 krów zaspokoiłoby światowe zapotrzebowanie na mięso.^[2]Tuomisto, H. L. & M. J. Teixeira de Mattos (2011): Environmental Impacts of Cultured Meat Production. Environ. Sci. Technol. 45, p.6117–6123 https://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/es200130u Globalne przestawienie się na produkty hodowane komórkowo pozwoliłoby uniknąć zabijania dziesiątek miliardów zwierząt rocznie. Zwierzęta zagrożone, takie jak rekiny, mogłyby być chronione, gdyby ich mięso było hodowane komórkowo. Przełowienie można by ograniczyć, umożliwiając odbudowę zasobów rybnych. Zwierzęta domowe i mięsożerne w schroniskach mogłyby być karmione bez zabijania innych zwierząt. 

Dobre dla naszego zdrowia

Produkty hodowane komórkowo mają ogromny potencjał, aby być bezpieczniejszymi i zdrowszymi niż konwencjonalne produkty pochodzenia zwierzęcego. Brak hodowli zwierząt zmniejszy ryzyko skażenia patogenami i chorobami odzwierzęcymi (np. choroba szalonych krów, grypa świńska, ptasia grypa). To mięso szyte na miarę może zawierać kwas tłuszczowy omega zamiast nasyconego kwasu tłuszczowego, tworząc mięso wolne od cholesterolu, co może pomóc w walce z chorobami układu krążenia (choroby, które zabijają większość ludzi w bogatych krajach). Dodatkowo, nie ma potrzeby dodawania większej ilości hormonów, które są normalnie zawarte w organizmie lub stosowania antybiotyków, podczas gdy owoce morza hodowane komórkowo nie będą zawierać plastiku ani rtęci.

Dobre dla bezpieczeństwa żywnościowego

Produkty hodowane komórkowo powinny mieć lepszy współczynnik konwersji białka, ponieważ do ich produkcji potrzebujemy mniej zasobów naturalnych. Ponadto ilość marnowanej żywności może zostać zmniejszona, ponieważ produkty hodowane komórkowo powinny mieć dłuższy okres przydatności do spożycia ze względu na mniejsze prawdopodobieństwo zanieczyszczenia^[3]https://static1.squarespace.com/static/5a1e69bdd7bdce95bf1ec33b/t/5bb365fbf4e1fcf778e2c7a3/1538483708590/FAQ_MM+website_Oct18.pdf, a sam główny kawałek mięsa jest produkowany w celu spożycia lub przetworzenia, a nie cała tusza.^[4]https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0924224417303400

Korzyści dla przemysłu spożywczego

Z przemysłowego punktu widzenia produkty hodowane komórkowo mają również wiele zalet. Produkty te powinny unikać przyszłych podatków węglowych, jak również strat finansowych związanych z chorobami odzwierzęcymi (co oznacza mniejszą zmienność cen) oraz powinny prowadzić do zmniejszenia skandali związanych z bezpieczeństwem i wycofywania produktów. Produkty hodowane komórkowo powinny również podlegać lepszej kontroli,^[5]Datar I., Betti M. Possibilities for an in-vitro meat production system. Innovative Food Science & Emerging Technologies. 2010;11(13):13–22. identyfikowalności i łatwiejszej standaryzacji.^[6]https://static1.squarespace.com/static/5a1e69bdd7bdce95bf1ec33b/t/5bb365fbf4e1fcf778e2c7a3/1538483708590/FAQ_MM+website_Oct18.pdf Ponadto produkty mogłyby być dostosowywane i ulepszane poprzez dodawanie witamin i poprawę zawartości tłuszczu i białka. Hodowla mleka mogłaby stać się hipoalergiczna dzięki produkcji mleka bezlaktozowego. We wszystkich innych aspektach produkty powinny mieć takie same właściwości funkcjonalne jak ich tradycyjne odpowiedniki. 

Chociaż początkowo produkty te będą prawdopodobnie droższe niż produkty konwencjonalne, oznaczenie “premium” mogłoby być ważnym czynnikiem otwierającym drzwi dla niektórych segmentów rynku, ponieważ niektórzy konsumenci będą skłonni zapłacić wyższą cenę^[7]Wilks M, Phillips CJC (2017) Attitudes to in vitro meat: A survey of potential consumers in the United States. PLoS ONE 12(2): e0171904. doi:10.1371/journal.pone.0171904 za poprawę dobrostanu zwierząt i ograniczenie wpływu na środowisko. Produkty te potrzebują mniej zasobów naturalnych, a wraz z większą skalowalnością procesu produkcji i zwiększonym popytem, w dłuższej perspektywie powinny być tańsze niż produkty konwencjonalne. Produkty hodowane komórkowo stanowią nowe możliwości biznesowe, jak również dywersyfikację ryzyka.

Startupy i rynek

Kilka uniwersytetów oraz około 40 firm i startupów na całym świecie pracuje obecnie nad rozwojem produktów hodowanych komórkowo. Podczas gdy pierwsze mięso hodowane komórkowo będzie prawdopodobnie prezentowane w postaci mięsa mielonego: burgery, nuggetsy, paluszki rybne itp., naukowcy i startupy takie jak Aleph Farms^[8]https://www.aleph-farms.com/ już pracują nad tworzeniem trójwymiarowych kawałków mięsa.  

Inne produkty hodowane komórkowo, które mogłyby zostać stosunkowo szybko wprowadzone na rynek, to mleko i jaja. Perfect Day Foods, producent białek mleka hodowlanego, nawiązuje współpracę z producentami żywności w celu wprowadzenia ich białek na rynek poprzez przetworzoną żywność, taką jak jogurt, śmietana i ser.^[9]https://www.perfectdayfoods.com/faq/ W lipcu 2019^[10]https://fortune.com/2019/07/11/first-animal-free-ice-cream-perfect-day-dairy-alternative/ wprowadzili na rynek swój pierwszy produkt, lody, w ograniczonej ilości. Startupy zajmujące się produkcją mięsa hodowanego komórkowo, takie jak Mosa Meat^[11]https://static1.squarespace.com/static/5a1e69bdd7bdce95bf1ec33b/t/5bb365fbf4e1fcf778e2c7a3/1538483708590/FAQ_MM+website_Oct18.pdf i Just,^[12]https://www.fooddive.com/news/aleph-farms-raises-cell-grown-steaks/544265/ planują rozpocząć sprzedaż wysokiej jakości produktów w wybranych restauracjach i sklepach do roku 2020/2021. Inicjatywy regulacyjne mające na celu stworzenie wytycznych dla produktów hodowlanych są w toku w różnych częściach świata.

Stanowisko ProVeg nt. rolnictwa komórkowego

Produkty hodowane komórkowo nie są jeszcze dostępne na rynku, ale mogą reprezentować znaczący udział w rynku białka w nadchodzących latach. Firma konsultingowa ATKearney oszacowała, że mięso hodowane komórkowo może stanowić 35% globalnej konsumpcji mięsa w 2040 r. Jako uzupełnienie rosnącej liczby roślinnych zamienników mięsa dostępnych na rynku, produkty hodowane komórkowo mogłyby potencjalnie odegrać znaczącą rolę w realizacji misji ProVeg, polegającej na zmniejszeniu konsumpcji produktów odzwierzęcych o 50% do roku 2040.

Poprzez swój Cellular Agriculture Project, Inkubator oraz New Food Conference, ProVeg International chce dalej rozwijać rolnictwo komórkowe i wspierać zainteresowane strony w ich wysiłkach na rzecz wprowadzenia na rynek zrównoważonych, zdrowych i etycznych produktów hodowanych komórkowo, które mają potencjał do znacznego zmniejszenia konsumpcji produktów pochodzenia zwierzęcego. ProVeg International zachęca również do finansowania otwartych, publicznych i wspólnych badań nad rolnictwem komórkowym.